Velayet, ana – babanın gerek ergin olmayan gerekse bazı durumlarda ergin olan çocukların kişilikleri ve malvarlığı konusunda sahip olduğu hak ve yükümlülükleri kapsar.
Anne Babanın Evli Olması Durumunda :
Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti birlikte kullanırlar. Buna karşılık ortak hayata son verilmişse veya ayrılık hali gerçekleşmişse hakim, velayeti eşlerden birine verebilir.
Anne babadan birinin ölümü halinde velayet sağ kalana, boşanmada ise çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir.
Anne Babanın Evli Olmaması Durumunda :
Ana ile baba evli değilse velayet anaya aittir. Ananın küçük, kısıtlı veya ölmüş ya da velayetin kendisinden alınması halinde hakim, çocuğun menfaatine göre vasi atar veya velayeti babaya verir.
Velayetin Kapsamı :
Çocuğa isim koyma hakkı, çocuğun yerleşim yeri, çocuğun eğitilmesi ve yetiştirilmesi, çocuğun korunması, çocuğun malları hususları Medeni Kanun m. 399 ve devamında düzenlenmiştir.
Velayetin Kaldırılması :
Bazı durumlarda velayetin kaldırılması gerekebilir :
•Ana ve babanın deneyimsizliği, hastalığı, başka bir yerde bulunması veya benzeri sebeplerden biriyle velayet görevini gereği gibi yerine getirememesi,
•Ana ve babanın çocuğa yeterli ilgiyi göstermemesi veya ona karşı yükümlülüklerini ağır biçimde savsaklaması hallerinde hakim, velayetin kaldırılmasına karar verebilir.
Velayet ana ve babanın her ikisinden de kaldırılırsa çocuğa bir vasi atanır.( MK. 348/2)
Velayetin kaldırılması halinde ana ve babanın çocukların bakım eğitim giderlerini karşılama yükümlülüğü devam eder. Ana ve baba ile çocuğun ödeme gücü yoksa bu giderler devletçe karşılanır. ( MK. 350)
Velayetin kaldırılmasını gerektiren sebep ortadan kalkmışsa hakim, resen ya da ana veya babanın istemi üzerine velayeti geri verir. (MK. 351)
Velayetin Sona Ermesi :
Kural olarak, çocuğun erginliğe kavuşmasıyla velayet sona erer. Ergin çocuğun kısıtlanması halinde, kendisine bir vasi atanabileceği gibi ana babanın velayetinde de bırakılabilir.
Velayetin Değiştirilmesi :
Kesinleşen boşanma kararı ile velayetin eşlerden birine verilmesi halinde, diğer eş velayetin değiştirilerek kendisine verilmesini talep edebilir. Bu durumda çocuğun üstün yararı gözetilerek bir karara ulaşılır. Ebeveynlerinden hangisi yanında kalmasının çocuğun menfaatine olacağı tespit edilerek velayet konusunda bir karar verilmesi gerekir. Aile Mahkemesi bünyesinde bulunan psikolog, pedegog ve sosyal çalışmacıdan oluşan uzmanlardan, her iki ebeveyn ve çocuklarla görüşmek suretiyle inceleme ve rapor istenip, tarafların barınma, gelir, sosyal ve psikolojik durumlarına göre çocukların sağlıklı gelişimi için velayeti üstlenmeye engel bir durumun bulunup bulunmadığı araştırıldıktan sonra, velayet hakkında bir karar verilmesi gerekir.
Yeniden Evlenmenin Velayete Etkisi :
Velayeti kendinde bulunduran ebeveynin yeniden evlenmesi doğrudan velayetin değiştirilmesini veya kaldırılmasını gerektirmez. Velayetin değiştirilebilmesi için, yeni evlilik sebebiyle çocuğun menfaatinin zedelenmiş olması, çocuğun gelişimini olumsuz etkiliyor olması gerekir. Bu durumda diğer ebeveyn velayet davası açabilir.
Boşanma Davasında Velayet Kime Verilir :
Kanunda, velayetin anneye veya babaya verileceğine ilişkin kesin bir hüküm bulunmamaktadır. Hakim, tarafların sosyo-ekonomik durumunu, çocuğun menfaatini göz önünde bulundurarak karar verir. Ancak bu konuda en önemli hususlardan birisi çocuğun yaşıdır.
Şöyle ki ; 0-3 yaş aralığındaki çocukların annenin bakım ve şefkatine ihtiyacı vardır. Yargıtay bu yaş aralığındaki çocukların velayetinin öncelikle anneye verilmesinden yanadır. Ancak velayetin annede olması halinde çocuğun yaşamının tehlikeye girecek olması durumunda velayet babaya bırakılır. Bunun dışında 0-3 yaş arası çocuklar söz konusu olduğunda annenin işinin, hayat tarzının vs. herhangi bir önemi yoktur.
Çocuğun yaşı ilerledikçe, ebeveynlerin sosyo- ekonomik durumları ön plana çıkmaya başlar ve velayet hususunda önemli rol oynar. Çocuğun gelişimi hangi ebeveynin yanında daha sağlıklı olacaksa velayet o kişiye verilir.
Çocuğun görüşünün alınması da gereklidir. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre 12 yaşını tamamlamış çocukların velayeti hakkında karar verilmeden önce çocuğun da dinlenilmesi gerekir. Ancak mahkeme çocuğun görüşüyle bağlı değildir, çocuğun üstün yararını gözeterek ve gerekçelerini göstererek vekaletin diğer ebeveyne verilmesine karar verebilir.
Velayeti Alamayan Tarafın Çocukla İlişkisi :
Mahkeme velayetin kimde kalacağına karar verirken, velayeti alamayan ebeveynin de çocukla olan görüşmelerini düzenler. Haftada bir, hafta sonları belirli saatlerde, bayramların bir bölümünde, doğum günlerinde, yaz tatilinin bir bölümünde vs. tarihler belirlenebilir.
Velayeti Alan Ebeveynin Çocuğu Göstermekten Kaçınması :
Sık karşılaşılan problemlerden birisi, velayeti elinde bulunduran tarafın, diğer taraf ile çocuğun ilişkisini engellemesi durumudur. Bu durumda çocukla görüşme hakkına sahip olan diğer taraf, mahkeme kararı ile birlikte icra müdürlüğüne başvurmalıdır. Buna rağmen çocuğun gösterilmemesi durumu devam ediyorsa velayetin değiştirilmesi için dava açılabilir.
Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması şahsi ve fikri haklara aykırılık teşkil edeceğinden hukuki ve cezai işlem yapılacaktır.
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için makalenin aktif linki eklenerek alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir : -“Velayet Davası” başlıklı makale yazarı Av.Pınar Şakrak tarafından pinarsakrak.av.tr adresinde yayınlanmıştır.-
